• latw-175-1
    Toptepe'den palamut pandantifli kolye. (Vedat Nedim Tör Müzesi'nin izni ile.)

Toptepe'den palamut pandantifli kolye

Dönem
MÖ 6.yüzyıl sonu-5.yüzyıl başı, Geç Lidya (Pers)
Müze
Uşak, Arkeoloji Müzesi, 1.82.96
Müze Envanter No.
1.82.96
Sardeis veya Müze Env. No.
Uşak 1.82.96
Malzeme
Altın, Taş, Cam
Eserin Türü
Madeni Eser, Takı ve Süs
Metal Eserin Türü
Takı
Yerleşim
Toptepe Tumulus
Tanım
“Kolye, yirmi floral boncuk ve on sekiz adet palamut pandantifli düz boncuktan oluşur. Her bir floral boncuk altı taç yapraklı iki rozetle bezemelidir. Rozetler, boncuğun karşıt uçlarındaki deliklerden çıkmakta ve taç yapraklarının uçlarında birleşmektedirler. Taç yapraklar tarama bezekli bordürlerle bölümlere ayrılır; bazılarının ortasında noktalar şeklinde çizgi vardır, diğerlerinin ortası kabarık ve bezemesizdir. Taç yapraklar arasındaki dörtgen alanlarda her biri tarama bezekli dört taç yapraktan oluşan küçük rozetler yer alır. Granül küreler delikleri çevreler ve rozetlerdeki altı taç yaprağın uçlarını ve birleşme yerlerini, dört taç yapraklı rozetlerin de ortalarını vurgular. Her bir düz boncuk, kısa silindir biçimindeki çubukla palamutlara bağlanır. Boncuğa ve palamuda lehimlenen bu çubuklar, ucunda silmeler olan kıvrılmış birer altın yapraktan yapılmıştır. Palamutların başlıkları tarama bezemelidir ve ağızlarında boncuk şeklinde teller bulunur. Günümüze ulaşabilen on beş palamuttan onu altından, üçü mat kırmızı camdan (biri kısmen kararmış) ve ikisi mavi camdandır (birinin dış kenarı eksiktir). Korunagelen üç başlıkta palamut yoktur, ama bunlardan ikisinde, palamutların içine doldurulmuş olan yeşil cam obje bulunmaktadır. Cam palamutların altından olan uçları, yarım küre bir bombe ve onu çevreleyen yassı çember formludur, çemberin kenarları boncuklu bir telle sarılıdır ve bir iğneyle delinerek palamuda geçirilmiştir.

Palamutlar, takılarda ve Yunan sanatının diğer ziynet eşyalarında sıklıkla kullanılan motiflerdir. Anadolu'da MÖ 6. ve 5. yüzyıla ait tanınmış örnekleri mevcuttur. Gordion'da MÖ 6. yüzyılın üçüncü çeyreğine tarihlenenen kremasyon gömüsü A’da altın palamut pandantifler bulunmuştur. Kuzey Likya'da yer alan Bayındır'daki B4 Tümülüsü’nde (MÖ 530-510), gümüş palamut pandantifler bulunmuştur. Bayındır D Tümülüsü’nde bulunan ve erken bir tarihe, muhtemelen MÖ 7. yüzyıla tarihlenen bir fildişi kadın figürün ve aynı mezarda ele geçen diğer figürün elini tutuğu düşünülen kızın, palamutlu kolyeye taktığına inanılmaktadır. Benzer bir kolye Sardeis'te bir korede de görülmektedir. Cam palamutlar yaygın değildir; British Museum'da (GR 1857.12-20.43) yer alan, MÖ 4. yüzyıl ortasına ait bir cam palamut pandantifi, Halikarnassos Mausoleionu’nda bulunmuştur. Damgayla yapılmış benzer düz boncuk ve palamut pandantifleri Özgen ve Öztürk 1996, No. 201 ve 202'de görülmektedir. Benzer floral boncuklar ayrıca hippokamposlu broşta (Özgen ve Öztürk 1996, No.112) ve Halikarnassos'ta Karialı Prensesin Mezarı olarak adlandırılan MÖ 5. yüzyıl sonu ya da 4. yüzyıl başına ait mezarda ele geçen tohum benzeri pandantifli bir kolyede de görülür. Taç yapraklarının işlenişi yine geç bir döneme ait Büyük Blitznitza mezar grubunda bulunan tohum benzeri pandantiflere benzemektedir. Kudüs’te, Batya ve Elie Borowski Koleksiyonu'nda yer alan ancak buluntu yeri bilinmeyen bir kolyenin palamut pandantifi No. 133 ile karşılaştırılabilinir Özgen ve Öztürk 1996 ve bu kolyenin büyük floral boncukları No. 108 ile aynı görünüme sahiptir (Özgen ve Öztürk 1996). Her bir floral boncuktan üçlü zincir sarkmaktadır. Zincirlerin ucu hippokamposlu broşunkilere çok benzer No. 112 (Özgen ve Öztürk 1996). Kolye kesin bir kriter olmamasına karşın, MÖ 4. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Uşak-Güre örnekleriyle yapılan karşılaştırmalarla daha erkene de tarihlendirilebilir” (Özgen ve Öztürk 1996). Uzunluk 0.443 m, palamutların yükseklikleri 0.033 m, 0.035 m ve 0.039 m, ağırlık 141.1 g.

Yorum
Toptepe Tümülüsü’nden.
Ayrıca bakınız
Özgen, “Lidya Hazinesi”; Meriçboyu, “Lidya Dönemi Takıları”.
Kaynakça
Özgen ve Öztürk 1996, no. 108; Meriçboyu 2001, 101-106.
Yazar
İÖ