Hamam-Gymnasium Kompleksi

Hamam-Gymnasium Kompleksi

Yıkanmak, Roma İmparatorluğ’unun tamamına yayılmış olan bir sosyal gelenektir. Bu gelenek, ılık, sıcak ve soğuk su ile keyifle yıkanarak, sohbet ederek, egzersiz yaparak ve kültürel uygulamalarda bulunarak serbest zamanların değerlendirildiği faaliyetleri içermektedir. Roma hamamları gibi yapılar bu geleneğin birer fiziki kanıtıdır ve kalıntıları bizlerin bu durumu anlamamıza yardımcı olmaktadır. Türk hamam geleneğine bakınca, Roma hamamına uzak olmasına rağmen, bir bağlantının olduğu fark edilmektedir.

Sardeis’te yer alan bu kompleks, şehirde bulunan anıtsal en az iki anıtsal hamam yapısından biridir ve 23 bin metrekarelik bir alanı kaplamaktadır (şek. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8). Bu kompleks, yaygın olarak Roma İmparatorluğu’nda ve Anadolu’da, Efes’te görülen, standart “Emperyal” hamam tipi grubuna aittir. Bina, orta ekseni boyunca konuşlandırılmış sıcak ve soğuk su havuzlarının (caldarium ve frigidarium) her iki yanında simetrik odaların bulunduğu bir plana sahiptir (şek. 9, 10). Kompleksin doğu kısmında, sundurmalarla çevrili merasim ve egzersiz yapılan açık bir avlu (palaestra), batı kısmında ise geniş tonozlarla örtülü yıkanma alanları mevcuttur.

İki kat sütunlu (restore edilmiş olan), bezemeli cepheli, dikdörtgen planlı ‘Mermer Avlu’, orijinalinde yıkanma kısmından ayrı bir bölüm olup özel merasimler burada yapılmaktaydı; ve mevcutta görülen her üç giriş yapının ilk evresine ait olmayıp sonradan açılmıştır (şek. 11, 12, 13). Mermer Avlu’da, birinci kat duvarına işlenmiş olan kırmızı boyalı yazıtta, bu alanın Roma İmparatorluk Ailesi’ne; İmparatorlar Caracalla ve Geta ile anneleri Julia Domna adına ithaf edildiği yazmaktadır. Yazıta göre avlu, şehir ile konsül ailelerine mensup iki soylu kadın tarafından altın yapraklarla kaplanmıştır (şek. 14). Bu kadınlardan birisi olan Claudia Antonia Sabina’ya ait lahit, Sardeis’te bulunmuş olup bugün İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Bu yapının, MS 2. yy sonu veya 3. yy başında tamamlandığı tahmin edilmektedir. İleriki yüzyıllarda tamir gören bu bina, MS 7. yy’dan itibaren harabeye dönüşmüştür.

Mermer Avlu, Sinagog, ve hamamın diğer bölümleri 1964-1973 yılları arasında restore edilmiştir. (şek. 15, 16, 17).

  • Şek. 1

    Sardeis'in planı (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 2

    Hamam-Gymnasium Kompleksi ve komşu yapıların planı (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 3

    Çatıların varsayımsal eksen ölçümsel rekonstrüksiyonları (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 4

    Hamam Blok yapısal sistemin; Paye, kemerler, ve tonoz örtü aksonometrik rekonstrüksiyon çalışması (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 5

    Caldarium (BWH), Ana avlu, Frigidarium (BE-H), Mermer Avlu ve Palaestra'nın restore edilmiş D-B kesiti, kuzeye bakış, M.S 2.yy (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 6

    Sinagog, Palestra ve Uzun Kuzey Avlu (LNH)'nun restore edilmiş Kuzey-Güney kesiti (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 7

    Mermer Avlun'nun restore edilmiş Kuzey-Güney kesiti (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 8

    Hamam-Gymnasium Kompleksi'nin havadan görünümü (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 9

    Frigidariumun rekonstrüksiyonu (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 10

    Caldarium BCH'nin rekonstrüksiyonu (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 11

    Mermer Avlu'nun görünümü, 1973 (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 12

    Kuzey girişten Mermer Avlu (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 13

    Mermer Avlu'nun opus sectile yer döşemesinin görünümü (günümüzde koruma amaçlı olarak toprak ile kaplanmıştır) (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 14

    Mermer Avlu'daki yazıt, aedicula 8 (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 15

    Sinagog'un ve Hamam'ın kazılar esnasındaki görünümü (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 16

    Hamam-Gymnasium kompleksinin rekonstrüksiyon esnasındaki görünümü (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

  • Şek. 17

    Hamam-Gymnasium Kompleksinin rekonstrüksiyon esnasındaki görünümü (Telif hakkı Sart Amerikan Hafriyat Heyeti / Harvard Üniversitesi)

İlave Okuma

Yegül, The Bath-Gymnasium Complex at Sardis; Yegül, Antik Çağ’da Hamamlar ve Yıkanma

×

×